Επιστήμη

Το γκράφιτι ενός βοσκού μπορεί να ξαναγράψει την ιστορία της αρχαίας Ελλάδας

Το γκράφιτι ενός βοσκού μπορεί να ξαναγράψει την ιστορία της αρχαίας Ελλάδας Φωτογραφία: unsplash
Ο Μίκων, ένας Έλληνας, μάλλον βοσκός στον 6ο αιώνα π.Χ., μπορεί να μας άφησε την απόλυτη ένδειξη για έναν άγνωστο ναό που κάποτε γέμιζε τον χώρο τον οποίο τώρα καταλαμβάνει Παρθενώνας. Και αυτή η ένδειξη έρχεται με τη μορφή αρχαίου γκράφιτι

Ανάμεσα στα περισσότερα από 2.000 αρχαία χαρακτικά (με πλοία, ζώα, κτίρια, πολεμιστές και ερωτικές σκηνές ή σύντομες επιγραφές, μηνύματα και ονόματα γραμμένα στο παλιό αττικό αλφάβητο) σε μαρμάρινες προεξοχές στον λόφο Μπαράκου και στις γύρω περιοχές βόρεια και ανατολικά της Βάρης της Αττικής, εμφανίζεται ένα αξιόλογο σχέδιο κτιρίου.

Το κτίσμα, που φαίνεται να είναι ένας πλήρης ναός με κολώνες και σκαλοπάτια, προσδιορίζεται από την επιγραφή του ως «the Hekatompedon» και σχεδιάστηκε από ένα άτομο με το όνομα Μίκων, που μάλλον ήταν βοσκός. Μετά από συζήτηση για τις ιδιαιτερότητες του γκράφιτι και τη σημασία του για την κατανόηση του όρου Hekatompedon, οι ερευνητές κατέληξαν ότι απεικονίζει έναν αρχαϊκό ναό στην Ακρόπολη των Αθηνών.

Ο Janric van Rookhuijzen αρχαιολόγος και μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Radbound στην Ολλανδία και ο συνάδελφός του ερευνητής Merle Langdon δημοσίευσαν τη σχετική μελέτη στο American Journal of Archaeology υποστηρίζοντας ότι τα αρχαία γκράφιτι στους λόφους Μπαράκο της Βάρης δείχνουν έναν ναό στην Ακρόπολη της Αθήνας που προϋπήρχε του Παρθενώνα. Η ανακάλυψη δίνει τώρα απαντήσεις σε πολυσυζητημένα ερωτήματα.

Υπογράφοντας το γκράφιτι του, ο Μίκων επέτρεψε τη χρονολόγηση του σχεδίου. Ο ίδιος χρησιμοποίησε ένα αρχαίο αλφάβητο που οι μελετητές πιστεύουν ότι καθιστά «σαφές ότι το σχέδιο έγινε στον 6ο αιώνα π.Χ.». Και με την επιγραφή να δίνει κλίμακα στο σχέδιο, φαίνεται ότι ο ναός ήταν πράγματι εντυπωσιακού μεγέθους.

«Είναι πιθανό ο Mikon να ήθελε να απεικονίσει ένα κτίριο στην Ακρόπολη της Αθήνας», σχολιάζει ο Rookhuijzen στο The Conversation, σημειώνοντας ότι η Ακρόπολη είναι ορατή από τον χώρο που φαίνεται στο σχέδιο. «Ωστόσο, επειδή το αλφάβητο που χρησιμοποιήθηκε μπορεί να χρονολογηθεί σταθερά στον 6ο αιώνα π.Χ., το σχέδιο πρέπει να είναι τουλάχιστον 50 χρόνια παλαιότερο από τον Παρθενώνα, που ξεκίνησε γύρω στο 450 π.Χ.», σύμφωνα με τους ιστορικούς.

Σίγουρα, ένα από τα πιο σεβαστά αρχαία κτίσματα στέκει τώρα στην κορυφή του λόφου, αλλά οι αρχαιολόγοι αναρωτιούνται εδώ και καιρό τι να βρισκόταν στην τοποθεσία πριν από τον Παρθενώνα - πολλοί πιστεύουν ότι το 480 π.Χ., ο περσικός στρατός κατέστρεψε όλα τα κτίρια που είχαν ήδη ανεγερθεί εκεί. Ο Rookhuijzen είπε ότι το Μουσείο της Ακρόπολης στην Αθήνα φιλοξενεί κατεστραμμένα γλυπτά που μπορεί να ήταν μέρος ενός προπολεμικού ναού.

Ο όρος Εκατόμπεδο με τον οποίο ο Μίκων χαρακτήρισε τον σχεδιασμένο ναό είναι ένα ουδέτερο ουσιαστικό που προέρχεται από το επίθετο ἑκατόμπεδος (που σημαίνει «εκατό πόδια»). Αυτό το επίθετο εμφανίζεται πολλές φορές στην Ιλιάδα, χαρακτηρίζοντας διάφορες δομές και χώρους και πιθανώς στο γκράφιτι χρησιμοποιήθηκε ως έκφραση που χονδρικά σημαίνει τεράστιος.

Επίσης, η λέξη, είτε με τη μορφή (ὁ νεὼς) ὁ Ἑκατόμπεδος είτε με τὸ Ἑκατόμπεδον, εμφανίζεται σε επιγραφές του 5ου  και 4ου αιώνα π.Χ. που απαριθμούν αντικείμενα που ήταν αποθηκευμένα στην Ακρόπολη. Οι επιγραφές καθιστούν σαφές ότι σε αυτόν τον χώρο βρισκόταν το κολοσσιαίο άγαλμα της Αθηνάς φιλοτεχνημένο από τον Φειδία.

Αλλά υπάρχουν και πολλοί άλλοι που υποστηρίζουν ότι η λέξη δεν μπορεί να αναφέρεται σε ναό αλλά σε μια ανοιχτή αυλή στην Ακρόπολη.

Ο Mίκων προκειμένου να μην πλήξει μένοντας μόνος για μέρες με τα ζώα του δημιούργησε αυτό το σχέδιο που μπορεί τώρα να δίνει ένδειξη αιώνες αργότερα.

«Το γκράφιτι που έφτιαξε ο Mikon», έγραψε ο Rookhuijzen, «δείχνει πώς ένα μικρό σκαρίφημα μπορεί να είναι το κλειδί για την διαλεύκανση των ιστορικών γρίφων πίσω από έναν από τους πιο εμβληματικούς αρχαιολογικούς χώρους του κόσμου».