Μεγάλες ελπίδες τροφοδότησε η έναρξη των κλινικών δοκιμών πρώτου σταδίου για εμβόλιο mRNA σε ασθενείς που πάσχουν από μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα, το οποίο ειδικοί έσπευσαν να χαρακτηρίζουν «επαναστατικό» και ικανό να σώσει χιλιάδες ζωές.
Ο διδάκτωρ Μοριακής Βιολογίας του Πανεπιστημίου του Τορόντο και μόνιμος ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Mount Sinai, Γιάννης Πρασσάς, σε μια ανάρτησή του σε μέσο κοινωνικής δικτύωσης, αποσαφηνίζει το νέο επίτευγμα τοποθετώντας τα δεδομένα σε μια ρεαλιστική βάση αναφέροντας πως: «Τα νέα αυτά εμβόλια χρησιμοποιούν την ίδια τεχνολογία με τα εμβόλια mRNA που πρώτο-χρησιμοποιήθηκαν στην πανδημία. Απλά σε αντίθεση με τα αντίστοιχα mRNA εμβόλια κατά του ιού SARS-CoV2, τα εμβόλια αυτά είναι σχεδιασμένα να λειτουργούν θεραπευτικά και όχι προφυλακτικά εναντίον του συγκεκριμένου τύπου καρκίνου πνεύμονα», αναφέρει και συνεχίζει:
«Δηλαδή είναι σχεδιασμένα για να βοηθήσουν στην καταπολέμηση υφιστάμενων καρκίνων του πνεύμονα και όχι προληπτικά, στην αποφυγή δημιουργίας τους. Επίσης, στην συγκεκριμένη μελέτη τα εμβόλια αυτά δοκιμάζονται όχι ως μεμονωμένη θεραπεία, αλλά ως ενισχυτική της δράσης άλλων ανοσοθεραπειών», εξηγεί.
Πώς λειτουργούν τέτοιες θεραπείες
Ο Έλληνας επιστήμονας στη συνέχεια της ανάρτησής του περιγράφει με απλουστευμένο τρόπο την δράση αυτών των θεραπειών: «Ο οργανισμός μας έχει εξελιχθεί για να διατηρεί διαρκώς μια ορθά ζυγισμένη δραστηριότητα του ανοσοποιητικού συστήματος μας. Αν το ανοσοποιητικό σύστημα μας γίνει υπερβολικά ενεργό, θα χάσει την εξειδίκευσή του και θα αρχίσει να επιτίθεται στους δικούς μας ιστούς προκαλώντας αυτοάνοσα νοσήματα. Από την άλλη, αν είναι πολύ αδύναμο, δεν θα μπορεί να αμυνθεί αποτελεσματικά απέναντι σε εισβολείς, όπως ιοί και βακτήρια, ή να αναγνωρίσει και να καταπολεμήσει καρκινικά κύτταρα. Να σημειωθεί ότι όλοι μας έχουμε αυτή τη στιγμή στο σώμα μας εκατομμύρια κύτταρα που βρίσκονται σε κάποιο στάδιο καρκινογένεσης. Απλά στην μεγάλη πλειοψηφία των περιπτώσεων το αμυντικό μας σύστημα όταν τα δει να διαφοροποιούνται αρκετά τα εξαφανίζει πριν η κατάσταση βγει εντελώς εκτός ελέγχου».
Σύμφωνα με τον Δρα Πρασσά, για να διατηρείται η ενεργότητα του αμυντικού μας συστήματος σε φυσιολογικά επίπεδα έχουν δημιουργηθεί σε αυτό εξελικτικά ειδικά κυτταρικά «φρένα», δηλαδή βιολογικοί μηχανισμοί που συγκρατούν το αμυντικό μας σύστημα υπό έλεγχο. Τέτοια «φρένα» είναι για παράδειγμα οι πρωτεΐνες PD-1 και CTLA-4, που «φρενάρουν» τα κύτταρα του ανοσοποιητικού όταν η ενεργότητά τους ξεπερνάει ένα όριο.
«Οι επικρατούσες ανοσοθεραπείες που χρησιμοποιούνται στην ογκολογία τα τελευταία 10 χρόνια και ίσως και περισσότερο λειτουργούν ως γενικοί απενεργοποιητές αυτών των «φρένων» του αμυντικού συστήματος του/της ασθενή. Αυτές οι θεραπείες ουσιαστικά προκαλούν μια γενική ‘τυφλή’ ενίσχυση της άμυνας του/της ασθενή, κάνοντας τη συνολικά πολύ λιγότερο επιλεκτική (για αυτό και δυστυχώς παρατηρούνται συχνά σημαντικές παρενέργειες αυτοάνοσης φύσης). Με τον τρόπο αυτό αυξάνουν έτσι την πιθανότητα το αμυντικό σύστημα του ασθενή να ‘χτυπήσει’ αποτελεσματικότερα τα ‘πονηρά’ καρκινικά κύτταρα που προσπαθούν να κρυφτούν. Και σε αρκετές πλέον περιπτώσεις (ειδικά σε καρκίνους του αίματος) αυτό το γενικό μπουστάρισμα λειτουργεί εκπληκτικά. Ακόμη και ασθενείς τελικού σταδίου με γενικευμένες μεταστάσεις έχουν δει τους όγκους τους να εξαφανίζονται πλήρως μετά από αυτές τις ανοσοθεραπείες. Κάτι τέτοιο πριν λίγα χρόνια θα ακουγόταν εντελώς απίστευτο!!», λέει ο επιστήμονας και συνεχίζει:
«Δυστυχώς όμως, σε αρκετές περιπτώσεις τα καρκινικά κύτταρα (ειδικά των συμπαγών καρκίνων) αποδεικνύονται εξυπνότερα και παρά τη γενική ενίσχυση της άμυνας του ασθενή συνεχίζουν να κρύβονται, είτε κατεβάζοντας τελείως ρολά (με αποτέλεσμα να μην μπορεί να τα αντιληφθεί η ‘περίπολος’ των αμυντικών κυττάρων), είτε βρίσκοντας τρόπους να επανενεργοποιούν, μέσα στο μικροπεριβάλλον τους, τα απενεργοποιημένα από τη θεραπεία «φρένα» του αμυντικού, φτιάχνοντας έτσι ένα ‘αμυντικό άσυλο’ στην γειτονιά τους, στο οποίο κανένας ανοσολογικός ‘επόπτης’ δεν μπορεί να εισχωρήσει. Και έτσι αυτά έχουν τον χώρο και τον χρόνο στη διάθεση τους να συνεχίσουν να αναπτύσσονται ανεξέλεγκτα».
Και τώρα; Τι γίνεται;
Τι θα γινόταν αν οι επιστήμονες ανέπτυσσαν πρώτα μια «εξειδικευμένη» ομάδα ειδικών αμυντικών δυνάμεων που θα είχε εκπαιδευτεί να εντοπίζει μόνο τον συγκεκριμένο τύπο καρκίνου του ασθενή και μετά να έκαναν το γενικό μπουστάρισμα; Αυτό ακριβώς αποτέλεσε την έμπνευση για τον σχεδιασμό των συγκεκριμένων mRNA εμβολίων κατά του καρκίνου του πνεύμονα (και άλλων καρκίνων).
«Ουσιαστικά, τα εμβόλια αυτά εκπαιδεύουν συγκεκριμένες ένοπλες αμυντικές δυνάμεις του οργανισμούς μας να έχουν όσο πιο ευαίσθητα ‘μάτια’ γίνεται αποκλειστικά για κύτταρα που φέρουν τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, δηλαδή που εκφράζουν κάποιες συγκεκριμένες πρωτεΐνες του συγκεκριμένου τύπου καρκινικών κυττάρων. Τα εμβόλια δηλαδή προσφέρουν ένα ειδικό σχέδιο στοχευμένης δράσης πριν την γενική ‘επιστράτευση’. Το αν η εξτρά αυτή στρατηγική βελτιώσει περαιτέρω τα ήδη πολύ σημαντικά, οφέλη των μοντέρνων ανοσοθεραπειών θα το μάθουμε σύντομα από τα αποτελέσματα των μελετών όπως αυτών που ξεκίνησαν την προηγούμενη εβδομάδα», αναφέρει ο Δρ Πρασσάς.
«Βρήκαμε τη θεραπεία για τον καρκίνο του πνεύμονα;», διερωτάται ο ερευνητής, «Όχι!!».
«Ωστόσο, υπάρχει λόγος αισιοδοξίας για τις νέες θεραπευτικές δυνατότητες που ανοίγουν, οι οποίες μεσοπρόθεσμα (>5-10 χρόνια) μπορεί να βελτιώσουν σημαντικά την κλινική εικόνα ασθενών με καρκίνο», συμπληρώνει.
Και μερικές διευκρινίσεις…
Ο Έλληνας μοριακός βιολόγος ολοκληρώνει την ανάρτησή του με ορισμένες διευκρινίσεις ξεκινώντας από την εκτίμηση ότι μακράν η πιο αποτελεσματική στρατηγική ενάντια στον καρκίνο του πνεύμονα είναι η διακοπή του καπνίσματος. Ο καρκίνος του πνεύμονα παραμένει ο πιο θανατηφόρος καρκίνος παγκοσμίως και στο κάπνισμα οφείλονται >90% των θανάτων από τον καρκίνο αυτό. «Στην Ελλάδα καπνίζουμε απελπιστικά πολύ», αναφέρει.
«Επίσης, αν και πολλοί αναφέρονται στα εμβόλια αυτά ως εξατομικευμένα, στην πραγματικότητα δεν ισχύει κάτι τέτοιο. Για την ώρα δεν γίνεται ανάλυση μεμονωμένα σε κάθε έναν/μια ασθενή για να βρούμε ποιες συγκεκριμένες πρωτεΐνες εκφράζει ο καρκίνος του/της ώστε να σχεδιαστεί αντίστοιχα ένα καθαρά εξατομικευμένο εμβόλιο. Για την ώρα έχουν εντοπιστεί 6 πρωτεΐνες που εμφανίζονται συχνά στον συγκεκριμένο τύπο καρκίνου του πνεύμονα για αυτό και χορηγείται το ίδιο εμβόλιο σε όλους τους ασθενείς που έχουν αυτόν τον τύπο καρκίνου. Είναι πολύ πιο στοχευμένες σε σχέση με τις χημειοθεραπείες αλλά δεν είναι εξατομικευμένες. Ελπίζω πως πολύ σύντομα θα έχουμε και καθαρά εξατομικευμένα εμβόλια)», σημειώνει ο Δρ Πρασσάς.
Όπως λέει ο ίδιος, όσο καλύτερα αντιλαμβανόμαστε πως λειτουργεί το πολύπλοκο αμυντικό μας σύστημα, τόσο αποτελεσματικότερα θα καταφέρνουμε να το στρέφουμε εναντίον διάφορων δύσκολων και πολύπλοκων ασθενειών, όπως ο καρκίνος. Ο επιστήμονας πηγαίνοντας πίσω στην περίοδο της πανδημίας τονίζει πως παράχθηκε σημαντική νέα γνώση σχετικά με το αμυντικό μας σύστημα (λόγω εντατικών μελετών) και η υπεράξια αυτής της γνώσης αρχίζει να φαίνεται με την επιτάχυνση της ωρίμανσης νέων ανοσοθεραπειών.
Ο Έλληνας επιστήμονας ολοκληρώνει την ανάρτησή του με ένα ‘καυτό’ σχόλιο για τους συνωμοσιολόγους και όσους διασπείρουν ψευδείς ειδήσεις: «…για όλες τις σαχλαμάρες που έλεγαν πως θα πεθάνουμε όλοι σε 2-3 χρόνια από τα εμβόλια, πως θα βγάλουμε ουρές, κοκ, δεν αξίζει κανένα απολύτως σχόλιο. Τους έχει ήδη ξεπεράσει και θα συνεχίζει να τους ξεπερνάει η πραγματικότητα!»
