Ήταν αρχές της δεκαετίας του ’60 και, εκτός από την «έκρηξη» της ποπ κουλτούρας, «έκρηξη» γνώριζε και ο τομέας της νευροεπιστήμης. Καθοδηγούμενο από προσωπικότητες, όπως ο Wilder Penfield, ο Donald Hebb και η Brenda Milner, το πανεπιστήμιο McGill στο Μόντρεαλ του Καναδά ιχνηλατούσε τότε τα νέα σύνορα της νευροεπιστήμης. Υπήρχε μια «πείνα» για ανακαλύψεις, μια κατάσταση που ωθούσε τους επιστήμονες να εργάζονται όλο το 24ωρο. Και να σκεφτεί κανείς ότι ο όρος «νευροεπιστήμη» δεν είχε καν ακόμη επινοηθεί!
Σε αυτό το περιβάλλον του McGill, το 1964, ο John O’Keefe, ένας 20χρονος μεταπτυχιακός φοιτητής από την Νέα Υόρκη, άρχισε να εργάζεται με τον μέντορά του Ronald Melzack, καθηγητή ψυχολογίας και έναν από τους σημαντικότερους ερευνητές του πόνου. Σχεδόν 50 χρόνια αργότερα, τον Οκτώβριο του 2014, ο O’ Keefe θα μοιραζόταν το Νόμπελ Φυσιολογίας ή Ιατρικής και θα γινόταν ο δέκατος αποδέκτης που είχε διενεργήσει έρευνα στο McGill, στο μεγαλύτερο πανεπιστήμιο του Καναδά.
Αυτά διαβάζω σε ένα άρθρο του McGill REPORTER, του διαδικτυακού περιοδικού του ομώνυμου πανεπιστημίου περιμένοντας τον καθηγητή O’ Keefe να κατέβει στο λόμπι του ξενοδοχείου όπου φιλοξενούμαστε, στην πόλη Τρόντχαϊμ της Νορβηγίας. Δυο μέρες νωρίτερα έχουμε και οι δυο παρακολουθήσει στο Όσλο (εγώ με δημοσιογραφική υποτροφία) την τελετή απονομής των Βραβείων Kavli 2024 από την Νορβηγική Ακαδημία Επιστημών και Γραμμάτων. Τα Βραβεία Kavli, που είναι ισάξια του Νόμπελ, τιμούν γυναίκες και άνδρες επιστήμονες για την εξαιρετική έρευνά τους στην αστροφυσική, την νανοεπιστήμη και την νευροεπιστήμη, που διευρύνει την κατανόησή μας για το «μεγάλο» (το Σύμπαν), το «μικρό» (το νανο-) και το «σύνθετο» (ο ανθρώπινος εγκέφαλος). Φέτος βραβεύτηκαν οκτώ επιστήμονες, ανάμεσα τους και τρεις νευροεπιστήμονες, για τους οποίους ο Καθηγητής Γνωσιακής Νευροεπιστήμης στο Τμήμα Κυτταρικής και Αναπτυξιακής Βιολογίας στο University College του Λονδίνου, John O’ Keefe έχει έρθει ειδικά από το Ηνωμένο Βασίλειο στην Νορβηγία. Εξάλλου, έχει και ο ίδιος βραβευτεί με το ίδιο βραβείο τον Σεπτέμβριο του 2014.
Αμέσως μετά, ο O’ Keefe μοιράστηκε το Βραβείο Νόμπελ 2014 με το ζεύγος May-Britt και Edvard I. Moser-και οι δύο ερευνητές σε ινστιτούτα στο Τρόντχαϊμ-για την ανακάλυψη ενός βιολογικού συστήματος πλοήγησης, ενός «εσωτερικού GPS» στον εγκέφαλο, που καθιστά δυνατό τον προσανατολισμό μας στον χώρο, επιδεικνύοντας μια κυτταρική βάση για υψηλότερη γνωστική λειτουργία. Ο O’ Keefe σε όλη του την καριέρα κατείχε επίσης μια έδρα μερικής απασχόλησης στο Νορβηγικό Πανεπιστήμιο Επιστήμης και Τεχνολογίας κατόπιν πρόσκλησης των Νορβηγών συνεργατών του Mosers.
-«Πώς είναι η ζωή ενός Νομπελίστα δέκα χρόνια μετά την απονομή;», είναι η πρώτη ερώτηση που μου βγαίνει αυθόρμητα όταν τον βλέπω να έρχεται χαμογελαστός στην ώρα του και να κάθεται απέναντί μου.
-«Σίγουρα είναι μια μεγάλη τιμή. Πολλά πράγματα που δεν είχες σκεφτεί ποτέ ότι θα σου συμβούν, συμβαίνουν, π.χ. ανοίγουν πολλές πόρτες, έχεις μια κινητικότητα, συναντάς πολλούς και διαφορετικούς ανθρώπους, αλλά από την άλλη πλευρά αυτό σου ‘κλέβει’ χρόνο από την έρευνα. Εγώ πάντα ήμουν ερευνητής και συνεχίζω να είμαι μάχιμος. Εξακολουθώ να πηγαίνω στο εργαστήριο και να κάνω κάποια πειράματα, και σκοπεύω να συνεχίσω να το κάνω όσο μου το επιτρέπουν. Αλλά διευθύνω και το Sainsbury Wellcome Centre, που είναι ένα ινστιτούτο για την μελέτη των νευρωνικών κυκλωμάτων και της συμπεριφοράς», μου απαντά.
Η καθοριστική στροφή…
Αυτό που σε κερδίζει στον καθηγητή O’ Keefe είναι το πλατύ του χαμόγελο και το πολύ χαλαρό του στυλ. Και αυτό που τον χαρακτηρίζει είναι ότι δεν μπαίνει σε καλούπια. Το έχει αποδείξει άλλωστε με την περιπλάνησή του σε αρκετούς επαγγελματικούς χώρους μέχρι να καταλήξει σε αυτό που τον γέμιζε, δηλαδή στην έρευνα.
Αν και όπως μου λέει αποφεύγει την δημοσιότητα και γενικά δεν δίνει συνεντεύξεις, έχω την αίσθηση πως από την πρώτη στιγμή που συστηθήκαμε έχει την διάθεση να μου αφηγηθεί όσα περισσότερα μπορεί για την ζωή του: «Γεννήθηκα τον Νοέμβριο του 1939 στο Χάρλεμ της Νέας Υόρκης από Ιρλανδούς μετανάστες γονείς και μεγάλωσα στο Νότιο Μπρονξ. Ο πατέρας μου πήγε στο νυκτερινό γυμνάσιο στην Ν. Υόρκη. Ήθελε να γίνει μηχανικός αεροσκαφών αλλά μετά από ένα ατύχημα σε ναυπηγείο πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του ως μηχανικός, επισκευάζοντας τα λεωφορεία της Ν. Υόρκης την νύχτα. Η μητέρα μου εργάστηκε ως οξυγονοκολλήτρια στα ναυπηγεία του Νιούαρκ. Είμαι παιδί εργατών όπως βλέπεις».
Ο καθηγητής φοίτησε στο τοπικό καθολικό σχολείο και αμέσως μετά κέρδισε μια υποτροφία για το κολλέγιο των Ιησουιτών στο Μανχάταν, ενώ οι καλύτεροί του φίλοι πήγαιναν σε σχολεία του Μπρονξ.
«Είχα πολύ διαταραγμένη παιδική ηλικία», λέει γελώντας και συνεχίζει: «Ήμουν ανήσυχος, δεν ήξερα τι ήθελα να κάνω στην ζωή μου. Στο Μανχάταν ένιωθα ξένος και δεν κατάφερα ποτέ να αφομοιώσω τα λατινικά και τα αρχαία ελληνικά. Τέσσερα χρόνια κακής απόδοσης με αποθάρρυναν να διεκδικήσω οτιδήποτε. Μάλιστα οι καθηγητές μου μού είπαν πως δεν είμαι φτιαγμένος από την πάστα των ακαδημαϊκών και πως θα ήταν καλύτερα να βρω καμιά δουλειά. Πράγμα που έκανα. Βρήκα δουλειά ως υπάλληλος σε ένα χρηματιστηριακό γραφείο στην Wall Street και στην συνέχεια σε μια ασφαλιστική εταιρεία. Όμως ποτέ δεν φαντάστηκα έτσι το μέλλον μου και αποφάσισα να κάνω μια κρούση στον ακαδημαϊκό κόσμο. Ήταν η εποχή του Σπούτνικ και η αεροναυπηγική μηχανική ήταν ένα λαμπερό επάγγελμα».
Ο John O’ Keefe δούλευε την ημέρα και σπούδαζε αεροναυπηγική μηχανική στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης το βράδυ. Μετά τον πρώτο χρόνο συνάντησε έναν μηχανικό στην εταιρεία κατασκευής αεροσκαφών Grumman Aircraft Engineering που τον ενθάρρυνε να κάνει αίτηση για δουλειά, η οποία έγινε αποδεκτή. Αλλά και πάλι ένιωθε πως κάτι του έλειπε από την ζωή του: «Ήταν η περίοδος που είχε αρχίσει να με ενδιαφέρει η φιλοσοφία και υπέθεσα πως αν μελετούσα τον εγκέφαλο πιθανώς να μπορούσα να απαντήσω σε πολλά από τα αιώνια φιλοσοφικά ζητήματα».
Έτσι το 1960 μού λέει πως πούλησε το αμάξι του, παραιτήθηκε από την δουλειά του και επέστρεψε στα θρανία. Αυτή ήταν «μια ιδιαίτερα δύσκολη απόφαση», καθώς η Grumman τού πρόσφερε εκτός από μια σημαντική αύξηση μισθού και έναν ρόλο στην ανάπτυξη του προγράμματος του διαστημικού σκάφους Apollo.
Ο δρόμος που άνοιξε…
«Είχα την τύχη να γίνω δεκτός για πλήρη φοίτηση στο City College της Ν.Υόρκης, όπου παρακολούθησα μαθήματα σε ένα ευρύ φάσμα θεματικών. Σπούδασα κινηματογράφο, αγγλική λογοτεχνία, φυσική, μαθηματικά, ψυχολογία και φιλοσοφία, Πλάτωνα και Αριστοτέλη. Φυσικά, δεν υπήρχαν μαθήματα νευροεπιστήμης εκείνη την εποχή, αλλά παρακολούθησα ψυχοφυσιολογία, όπως ονομαζόταν τότε, με τον Daniel Lehrman, έναν Αμερικανό βιολόγο, ψυχολόγο ζώων και συγκριτικό ψυχολόγο.
Ο καθηγητής περιγράφει γελώντας την στιγμή που τον κάλεσε στο γραφείο του ένας εξοργισμένος Κοσμήτορας-δεν ήξερε καν τι είναι Κοσμήτορας- για να του πει ότι είχε συγκεντρώσει αρκετές μονάδες για να πάρει πολλά πτυχία και πως έπρεπε να επιλέξει ένα και να φύγει επιτέλους από το πανεπιστήμιο! Και αυτή είναι μια ιστορία που την διηγείται πάντα στους φοιτητές του και γελάει.
«Επέλεξα την ψυχολογία και δευτερευόντως την φιλοσοφία και αποφοίτησα το 1963. Δουλειά δεν είχα έτσι κι αλλιώς για τα προς το ζην και ακολούθησα την συμβουλή ενός καθηγητή μου να κάνω αίτηση για μεταπτυχιακό. Και πάλι ήμουν τυχερός γιατί παρότι είχα χαμηλούς βαθμούς έγινα δεκτός στο Τμήμα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου McGill, όπου ο Donald Hebb ήταν ακόμα ενεργός. Ο Hebb ήταν ένας από τους εμπνευστές της νευροψυχολογίας, ο οποίος, στο βιβλίο-ορόσημο με τίτλο Η Οργάνωση της Συμπεριφοράς παρείχε το θεωρητικό πλαίσιο που μας επέτρεψε να σκεφτούμε την βάση του νευρωνικού δικτύου των γνωστικών αναπαραστάσεων».
Στο McGill ο καθηγητής O’Keefe ανέπτυξε τις τεχνικές που του επέτρεψαν να καταγράψει την δραστηριότητα των εγκεφαλικών κυττάρων σε τρωκτικά. Μελέτησε -και συνεχίζει να μελετά - τις ιδιότητες μιας ομάδας νευρώνων της αμυγδαλής, μιας δομής σε σχήμα αμυγδάλου, η οποία βρίσκεται κοντά στο εγκεφαλικό στέλεχος και θεωρείται μέρος του «πρωτόγονου» εγκεφάλου των θηλαστικών που ελέγχει τις ενστικτώδεις λειτουργίες. Η αμυγδαλή έχει συσχετιστεί με τα συναισθήματα και ειδικά με τον φόβο και τις αντιδράσεις σε αυτά.
Ολοκλήρωσε το διδακτορικό του στην ψυχοψυσιολογία το 1967 και την ίδια χρονιά εντάχθηκε στο University College London (UCL) ως μεταδιδάκτορας όπου και παρέμεινε, υπηρετώντας τελικά ως καθηγητής γνωσιακής νευροεπιστήμης.
Πλεονέκτημα η μηχανική γνώση…
Μέσα σε λίγα χρόνια στο UCL, ο O’ Keefe μετέφερε την έρευνά του από την αμυγδαλή στον ιππόκαμπο του εγκεφάλου (μια αμφοτερόπλευρη δομή του εγκεφάλου στους κροταφικούς λοβούς) , προσπαθώντας να κατανοήσει τον ρόλο του στην συμπεριφορά των ζώων. Χρησιμοποιώντας τεχνικές για την καταγραφή της δραστηριότητας μεμονωμένων νευρώνων στον ιππόκαμπο του αρουραίου, παρατήρησε τις αποκρίσεις μεμονωμένων κυττάρων και συσχέτισε την δραστηριότητά τους με συγκεκριμένες συμπεριφορές. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον O’ Keefe είχαν οι αρουραίοι που είχαν υποστεί βλάβη στον ιππόκαμπο, η οποία προκαλούσε σημαντικές αλλαγές στην συμπεριφορά τους, όπως μειωμένες χωρικές δεξιότητες και ικανότητες καθώς και υπερκινητικότητα σε νέα περιβάλλοντα. Μετά από πολλά πειράματα, ο O’ Keefe διαπίστωσε ότι η κυτταρική πυροδότηση σε ορισμένες περιοχές του ιππόκαμπου ήταν συνάρτηση του τόπου όπου βρισκόταν ένα ζώο. Οι εμπλεκόμενες περιοχές του ιππόκαμπου καταλαμβάνονταν από πυκνά πυραμιδοειδή κύτταρα που αργότερα έγιναν γνωστά ως κύτταρα θέσης (place cells).
Αυτό που τον βοήθησε στην έρευνά του ήταν το υπόβαθρό του στην μηχανική που του επέτρεψε την καταγραφή της εγκεφαλικής δραστηριότητας αρουραίων. «Έφτιαξα μικρούς ενισχυτές που μπορούσαν να τοποθετηθούν στο εγκέφαλό τους και χρησιμοποίησα μια τεχνική εγγραφής που απαιτούσε την εισαγωγή πολύ λεπτών μικροηλεκτροδίων στον εγκέφαλο. Αυτές οι τεχνικές που ήταν απόρροια της μηχανικής, μας επέτρεψαν να κάνουμε πράγματα που δεν είχαν ξαναγίνει σε εργαστήριο».
Το 1971, ο O’ Keefe δημοσίευσε τα ευρήματά του, προτείνοντας στην θεμελιώδη εργασία του ότι η διαταραγμένη συμπεριφορά τρωκτικών με βλάβη στον ιππόκαμπο προέρχεται από την απώλεια νευρικών συστημάτων που εμπλέκονται στην γνωστική χαρτογράφηση. Το 1978 μαζί με τον συνάδελφό του, καθηγητή Ψυχολογίας στο πανεπιστήμιο της Αριζόνα, Lynn Nadel, εξέδωσαν το πρωτοποριακό βιβλίο με τίτλο The Hippocampus as a Cognitive Map (Ο ιππόκαμπος ως γνωστικός χάρτης), το οποίο παρουσίαζε την χωρική θεωρία της λειτουργίας του οργάνου. Η ανακάλυψη των κυττάρων θέσης και η διατύπωση της θεωρίας του γνωστικού χάρτη (του χώρου που μας περιβάλλει) αποτέλεσαν σημαντικά πρώιμα ορόσημα στην ανάπτυξη του πεδίου της γνωσιακής νευροεπιστήμης, επιβεβαιώνοντας παράλληλα τον Αμερικανό ψυχολόγο Edward C. Tolman, που είχε προτείνει την ύπαρξη του γνωστικού χάρτη στον ιππόκαμπο για πρώτη φορά το 1948.
Ιώβειος υπομονή
Δυστυχώς, η θεωρία του καθηγητή O’ Keefe σκόνταψε πάνω στον σκεπτικισμό, αλλά και στην χλεύη αρκετών συναδέλφων του. Το περιέγραψε κάποτε ο Τζον Στάιν, ομότιμος καθηγητής φυσιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης στον Independent: «Θυμάμαι πόσο μεγάλη ήταν η χλεύη στις αρχές της δεκαετίας του 1970, όταν ο Τζον ανέφερε για πρώτη φορά τα κύτταρα θέσης. Οι φράσεις “σίγουρα θα είναι τεχνούργημα” ή “υποτιμά σαφώς την όσφρηση των αρουραίων”, ήταν κάποιες χαρακτηριστικές λεκτικές αντιδράσεις. Τώρα, όπως για τόσες πολλές ιδέες που στην αρχή ήταν ιδιαίτερα αμφιλεγόμενες, οι άνθρωποι λένε “καλά αυτό ήταν προφανές”!».
Περισσότερες από τρεις δεκαετίες αργότερα, το 2005, η May-Britt και ο Edvard Moser ανακάλυψαν ένα άλλο βασικό στοιχείο του συστήματος εντοπισμού θέσης του εγκεφάλου. Παρατήρησαν έναν άλλο τύπο νευρικών κυττάρων στον ενδορινικό φλοιό, τα «κύτταρα πλέγματος» (grid cells), που ενεργοποιούνται με χαρακτηριστικά μοτίβα, παράγοντας ένα σύστημα συντεταγμένων που επιτρέπει τον βέλτιστο προσδιορισμό θέσης και ακριβέστερη πλοήγηση. Η μετέπειτα έρευνά τους έδειξε πώς τα κύτταρα θέσης μαζί με τα κύτταρα πλέγματος καθιστούν δυνατή τη λειτουργία ενός πλήρους εγκεφαλικού μηχανισμού χαρτογράφησης και προσανατολισμού σε έναν χώρο, λύνοντας ένα πρόβλημα που απασχολούσε φιλοσόφους και επιστήμονες εδώ και αιώνες: το πώς αντιλαμβανόμαστε τη θέση μας μέσα στο περιβάλλον μας. Και έτσι, μετά από 43 ολόκληρα χρόνια Ιώβειας υπομονής ο καθηγητής John O’ Keefe επιτέλους, δικαιώθηκε!
«Η πρώτη μου δημοσίευση του 1971 για τα κύτταρα θέσης για σχεδόν 20 χρόνια δεν είχε ετεροαναφορές! Άρχισε να έχει γύρω στο 2010 και τώρα μετράει περίπου 300 ετεροαναφορές τον χρόνο, με αποτέλεσμα να συγκαταλέγομαι στους high cited επιστήμονες. Όμως ήμουν τυχερός, γιατί σε αυτά τα 20 χρόνια υπήρξαν κάποιοι άνθρωποι που πίστεψαν σε μένα και με υποστήριξαν υλικά με χρηματοδότηση. Και ένας από τους λόγους που παρέμεινα στην Μ. Βρετανία ήταν αυτός. Η Μ. Βρετανία έχει παράδοση στο να υποστηρίζει επιστήμονες που σκέφτονται εκτός πλαισίου, “out of the box”», λέει ο καθηγητής.
Ο καθηγητής, αν και πέρασε σχεδόν όλη του την ζωή δουλεύοντας με τον ιππόκαμπο, διερεύνησε και άλλα μέρη του εγκεφάλου, όπως τον ρόλο της αμυγδαλής στην συναισθηματική επεξεργασία, την οποία ακόμη μελετά σταθερά. Ο επιστήμονας ενδιαφέρθηκε επίσης και για το πώς σχετίζονται τα περιβάλλοντα εικονικής πραγματικότητας (VR) με την λειτουργία διαφορετικών περιοχών του εγκεφάλου και, όπως λέει, γνωρίζουν πλέον ότι ο ιππόκαμπος χρησιμοποιείται πιο αποτελεσματικά από μερικούς ανθρώπους συγκριτικά με κάποιους άλλους.
«Η νευροεπιστήμονας στο UCL Eleanor McGuire εξέτασε αν υπάρχει κάτι ιδιαίτερο στον εγκέφαλο ταξιτζήδων που θα μπορούσε να εξηγήσει γιατί είναι τόσο καλοί στην πλοήγηση μέσα στους 25.000 δρόμους του Λονδίνου και βρήκε ότι ο ιππόκαμπός τους είναι πραγματικά διευρυμένος σε σχέση με τον ιππόκαμπο του μέσου ανθρώπου», αναφέρει ο ίδιος.
Σε μια άλλη μελέτη του UCL, ερευνητές σάρωσαν με fMRI τους εγκεφάλους 24 εθελοντών που εκτελούσαν εικονικές διαδρομές σε μια προσομοίωση στο Σόχο του Λονδίνου, εστιάζοντας στον ιππόκαμπο (μνήμη και πλοήγηση) και στον προμετωπιαίο φλοιό (σχεδιασμός και λήψη αποφάσεων). Όταν οι συμμετέχοντες πλοηγήθηκαν στους δρόμους χωρίς τη βοήθεια εξωτερικού GPS, οι σαρώσεις εγκεφάλου αποκάλυψαν έντονη νευρική δραστηριότητα και στις δύο περιοχές, ιδίως όταν δοκίμαζαν καινούργιες διαδρομές. Οι ίδιες περιοχές παρέμεναν σιωπηλές όταν οι συμμετέχοντες καθοδηγούνταν από GPS.
Το Αλτζχάιμερ σταθερά στο ραντάρ…
Στο εργαστήριό του στο Sainsbury Wellcome Center ο John O’Keefe, ο οποίος υπήρξε και ο πρώτος πρόεδρος του Ινστιτούτου μετά την ίδρυσή του, συνεχίζει να εφαρμόζει ένα ευρύ φάσμα μεθόδων για να διευκολύνει την κατανόηση του ρόλου του ενδορινικού φλοιού και του ιππόκαμπου στην χωρική μνήμη και στους νευρικούς μηχανισμούς που κρύβονται πίσω από την βραχυπρόθεσμη μνήμη στην αμυγδαλή.
Ωστόσο, αυτό που παραμένει σταθερό στο ραντάρ του είναι η έρευνα για την νόσο του Alzheimer. Μια επίθεση στο σύστημα τοποθέτησης στον χώρο του εγκεφάλου εμφανίζεται σε ορισμένες νευροεκφυλιστικές νόσους, όπου ο προοδευτικός εκφυλισμός των εγκεφαλικών νευρώνων έχει ως αποτέλεσμα τον αποπροσανατολισμό των ασθενών.
«Όταν ξεκινήσαμε με τον ιππόκαμπο, δεν υπήρχε καμία απόδειξη ή ακόμη και ένδειξη ότι είναι μία από τις πρώτες περιοχές που εμπλέκονται στην άνοια. Τώρα γνωρίζουμε ότι τόσο σε ποντίκια όσο και στους ανθρώπους η διαδικασία της νόσου (η έκφραση των πρωτεϊνών tau) φαίνεται να ξεκινά από τον κροταφικό λοβό τμηματικά και να εξαπλώνεται. Χρησιμοποιώντας ορισμένες από τις τεχνικές μας για να εξετάσουμε μοντέλα άνοιας, διαπιστώσαμε ότι στην πραγματικότητα τα κύτταρα θέσης αρχίζουν να χάνουν την λειτουργικότητά τους πολύ νωρίς κατά την διαδικασία εξέλιξης της νόσου και πιστεύουμε ότι η επόμενη περίοδος θα είναι πολύ συναρπαστική για την συγκεκριμένη έρευνα».
Όπως λέει ο ίδιος, προσπαθεί με την ομάδα του να αναπτύξουν τεστ που να μπορούν πραγματικά να αξιολογήσουν τα πρώτα σημάδια γνωστικής δυσλειτουργίας σε ασθενείς που κινδυνεύουν να πάθουν Alzheimer.
Και κάπου εδώ σταματώ την ηχογράφηση και συνεχίζω την ευχάριστη κουβέντα με τον καθηγητή off the record. Μεταξύ άλλων μού λέει πως είναι γενικά σταθερός και δεν αλλάζει εύκολα. «Δεν αλλάζω τις ιδέες μου, δεν αλλάζω γνώμη, δεν αλλάζω τον τόπο κατοικίας μου, δεν αλλάζω τις αρχές μου, δεν αλλάζω την σύζυγό μου (γέλια)…Είμαι πολύ σταθερός!», σχολιάζει.
Μου αναφέρει επίσης πως αγαπάει το μπάσκετ, πως πάντα έπαιζε και πως κάποια στιγμή προσκάλεσε τον πρώην Πρόεδρο Ομπάμα να αναμετρηθούν. Και εκεί ξαναπατάω το rec: «Είθισται οι βραβευμένοι με Νόμπελ αλλά και με Βραβείο Kavli να συναντούν τον πρόεδρο των ΗΠΑ. Έτσι το 2014 συνάντησα τον Ομπάμα δύο φορές. Την πρώτη φορά που πήγα ως αποδέκτης του Βραβείου Kavli είχαμε μια ωραία και χαλαρή κουβέντα. Γνώριζα ότι παίζει μπάσκετ και του είπα: “Come and play basketball” (έλα να παίξουμε) και εκείνος μου απάντησε πως το γόνατό του δεν τον βοηθάει πια. Την δεύτερη φορά που ξαναπήγα ως Νομπελίστας με υποδέχτηκε γελώντας και μου είπε: “Πάλι ήρθες εδώ; Α! Πρέπει να βρω έναν τρόπο να σε κόψω!”(γέλια).
Και μιας και η συζήτηση έφτασε μέχρι την προεδρία των ΗΠΑ δεν χάνω την ευκαιρία να ρωτήσω τον καθηγητή αν βλέπει την Δημοκρατία να κινδυνεύει στις μέρες μας και εκείνος μου απαντά: «Νομίζω ότι τώρα η Δημοκρατία βρίσκεται σε μεγαλύτερο κίνδυνο από ποτέ, όχι μόνο στις ΗΠΑ, αλλά σε παγκόσμιο επίπεδο…».
Και κάπου εδώ πατάω το stop…
