Με την ανατρεπτική του νίκη, το Νέο Λαϊκό Μέτωπο έγινε την Κυριακή η μεγαλύτερη πολιτική δύναμη στην γαλλική Εθνοσυνέλευση, αν και παρέμεινε πολύ μακριά από τις 289 έδρες που χρειαζόταν για να «κλειδώσει» την αυτοδυναμία.
Η αριστερά καλείται τώρα σε λιγότερο από μια εβδομάδα να διαλέξει τον υποψήφιο που θα προτείνει για τη θέση του πρωθυπουργού, ενώ ο Μακρόν ζήτησε τη Δευτέρα από τον Γκαμπριέλ Ατάλ να παραμείνει προσωρινά στην εξουσία για «τη σταθερότητα της χώρας».
Κάνοντας λόγο για ένα «πολιτικό τοπίο χωρίς προηγούμενο από την ίδρυση της Πέμπτης Δημοκρατίας το 1958», το France 24 εξετάζει τα πιθανά σενάρια για το πώς θα μπορούσαν να εξελιχθούν.
Σενάριο 1: Η «συγκατοίκηση» και η διακυβέρνηση με διατάγματα
Παρά την έλλειψη απόλυτης πλειοψηφίας, ο ηγέτης της Ανυπότακτης Γαλλίας (LFI) Ζαν-Λυκ Μελανσόν δήλωσε την Κυριακή πως ο Μακρόν έχει «καθήκον να καλέσει το Νέο Λαϊκό Μέτωπο να κυβερνήσει».
Σε περίπτωση διορισμού πρωθυπουργού από το NFP, η Γαλλία θα εισέλθει σε μια περίοδο λεγόμενης συγκατοίκησης - όπως καλείται όταν ο πρόεδρος έχει χάσει την κυβερνητική πλειοψηφία στην Εθνοσυνέλευση και αναγκάζεται να διορίσει έναν πρωθυπουργό από άλλο κόμμα.
Σημειώνεται πως έχουν υπάρξει τρεις προηγούμενες «συγκατοικήσεις» από το 1958 - οι δύο πρώτες στη διάρκεια της θητείας του σοσιαλιστή προέδρου Φρανσουά Μιτεράν - μεταξύ 1986 και 1988 και ξανά μεταξύ 1993 και 1995 - και η τρίτη υπό τον κεντροδεξιό Ζακ Σιράκ μεταξύ 1997 και 2002. Σε εκείνες τις περιπτώσεις, ωστόσο, είτε η δεξιά είτε η αριστερά είχαν κερδίσει την απόλυτη πλειοψηφία στην Εθνοσυνέλευση.
«Είναι μια πραγματική νίκη για το Νέο Λαϊκό Μέτωπο, γιατί κανείς δεν θα μπορούσε να το προβλέψει αυτό πριν από δύο εβδομάδες», σημειώνει ο ειδικός στο συνταγματικό δίκαιο Didier Maus. «Θα κληθούμε ωστόσο να αντιμετωπίσουμε μια κατάσταση που δεν έχουμε ζήσει ποτέ πριν, με την απουσία μιας σταθερής, συνεκτικής, ομοιογενούς πλειοψηφίας [...] Δεν υπάρχει φυσική επιλογή για πρωθυπουργό σε αυτές τις πολιτικές συνθήκες».
Σχηματισμένο βιαστικά μετά τη διάλυση της Εθνοσυνέλευσης, το NFP αντιμετωπίζει τώρα την πρόκληση να αποφασίσει ποιον θα προτείνει για πρωθυπουργό.
Εάν σχηματιστεί μια κυβέρνηση υπό την ηγεσία του NFP, θα μπορούσε να προσπαθήσει να περάσει νομοθεσία μέσω της Εθνοσυνέλευσης μέσω διαταγμάτων. Το άρθρο 49.3 του Συντάγματος επιτρέπει την ψήφιση ενός νομοσχεδίου χωρίς ψήφο, μια διαδικασία που καταγγέλθηκε τόσο από τη δεξιά όσο και από την αριστερά όταν χρησιμοποιήθηκε από τον Μακρόν, ιδίως για την επιβολή της μεταρρύθμισης του συνταξιοδοτικού.
«Αυτό που έγινε με το 49.3 μπορεί να αναιρεθεί με το 49.3», υποστήριξε ο σοσιαλιστής ηγέτης Ολιβιέ Φορ στο ραδιόφωνο France Info, διευκρινίζοντας πάντως πως αυτή δεν είναι η ιδανική μέθοδος.
Η προοπτική της διακυβέρνησης με διατάγματα απορρίφθηκε από τη Σαντρίν Ρουσό, η οποία επανεξελέγη ως βουλευτής των Πράσινων (EELV), σε συνέντευξή της στο BFMTV. «Το Νέο Λαϊκό Μέτωπο δεν θα κυβερνήσει με το 49.3. Θα σεβαστούμε την κυριαρχία της Εθνοσυνέλευσης και την ικανότητά της να κάνει τροποποιήσεις και να εργάζεται σε νομοθετικά νομοσχέδια. Νομίζω ότι πρέπει να το ξεκαθαρίσουμε αυτό στους Γάλλους».
Σενάριο 2: Ο Ατάλ ηγείται μιας προσωρινής κυβέρνησης
Μετά την ήττα του κόμματός του την Κυριακή, ο πρωθυπουργός Ατάλ ανακοίνωσε ότι προτίθεται να υποβάλει την παραίτησή του - κάτι που έκανε την επόμενη κιόλας ημέρα.
Η παραίτησή του, ωστόσο, δεν έγινε δεκτή από τον Μακρόν για χάρη της «σταθερότητας της χώρας». Αντίστοιχα στο παρελθόν είχε απορρίψει την παραίτηση της πρώην πρωθυπουργού Ελιζαμπέτ Μπορν μετά τις εκλογές του 2022 στις οποίες ο πρόεδρος έχασε την απόλυτη πλειοψηφία στην Εθνοσυνέλευση.
Ο Ατάλ θα παραμείνει πρωθυπουργός για... αόριστο χρονικό διάστημα. Ο ίδιος δήλωσε έτοιμος να μείνει «όσο το απαιτεί το καθήκον», συμπεριλαμβανομένης της περιόδου των Ολυμπιακών Αγώνων, που ξεκινούν στις 26 Ιουλίου.
Σενάριο 3: Μια «γερμανικού τύπου» συμμαχία
Μια άλλη πιθανότητα είναι ο σχηματισμός μιας «μεγάλης συμμαχίας» μεταξύ διαφορετικών πολιτικών ομάδων, η οποία θα συγκεντρώσει πλειοψηφία στην Εθνοσυνέλευση πίσω από έναν πρωθυπουργό κοινής συναίνεσης. Αυτό είναι ένα σύνηθες φαινόμενο σε κοινοβουλευτικές δημοκρατίες όπως η Γερμανία και η Ιταλία. Για την Γαλλία ωστόσο θα είναι η πρώτη φορά.
Η ιδέα μιας συμμαχίας δεν φαίνεται να έχει μεγάλη αποδοχή. Είναι χαρακτηριστικό πως μια πιθανή συμμαχία της αριστεράς με τους κεντρώους του Μακρόν έχει απορριφθεί επανειλημμένα ως σενάριο και από τις δύο πλευρές. Το βράδυ της Κυριακής, τόσο ο ηγέτης των Σοσιαλιστών όσο και ο Μελανσόν της LFI δήλωσαν αντίθετοι σε «μια συμμαχία αντιθέτων».
Μόνο ο Ραφαέλ Γκλυκσμάν, συνιδρυτής του κεντροαριστερού Place Publique εμφανίστηκε περισσότερο διαλλακτικός: «Θα πρέπει να συμπεριφερθούμε σαν ενήλικες, να μιλήσουμε, να συζητήσουμε.
«Η Γαλλία πρέπει να βρει την ηρεμία μετά την νίκη του Νέου Λαϊκού Μετώπου [...] Η πολιτική κουλτούρα πρέπει να αλλάξει, είπε προσθέτοντας ότι ένα κοινοβούλιο όπου κανένα κόμμα δεν έχει ξεκάθαρη πλειοψηφία απαιτεί δεκτικότητα στον διάλογο».
Από την πλευρά του, το κόμμα του Μακρόν έχει επανειλημμένα απορρίψει οποιαδήποτε συμμαχία με την Ανυπότακτη Γαλλία - πρώτο σε ψήφους κόμμα της αριστερής συμμαχίας με 74 έδρες. Η ιδέα μιας συμμαχίας μεταξύ κεντρώων και συντηρητικών του LR φαίνεται εξίσου απίθανη.
Ο Λοράν Ουκιέ - εξέχων στέλεχος των Ρεπουμπλικάνων, που μαζί με άλλα δεξιά κόμματα συγκέντρωσαν 60 έδρες - έχει αποκλείσει την εμπλοκή της ομάδας του σε οποιεσδήποτε «διαπραγματεύσεις και συνδυασμούς προκειμένου να οικοδομηθούν αφύσικες πλειοψηφίες».
Σενάριο 4: Μια κυβέρνηση μειοψηφίας
Μια κυβέρνηση μπορεί θεωρητικά να διοριστεί χωρίς τη ρητή υποστήριξη της απόλυτης πλειοψηφίας της Εθνοσυνέλευσης. Αυτό θα ήταν, σύμφωνα με το France24, το μεγαλύτερο στοίχημα.
Οι δύο προηγούμενες κυβερνήσεις - υπό τους πρωθυπουργούς Μπορν και Ατάλ μεταξύ 2022 και 2024 - είχαν μόνο σχετική πλειοψηφία 246 εδρών (43% των εδρών) στην Εθνοσυνέλευση, με τους κεντρώους του Μακρόν να παραμένουν στην εξουσία επειδή η αντιπολίτευση δεν μπόρεσε να ενώσει τις δυνάμεις της για να τους ανατρέψει.
Το NFP θα μπορούσε θεωρητικά να σχηματίσει μια κυβέρνηση μειοψηφίας, αλλά θα χρειαζόταν την σιωπηρή υποστήριξη των εκλεγμένων εκπροσώπων άλλων πολιτικών κομμάτων. Το προεδρικό στρατόπεδο θα μπορούσε επίσης να σχηματίσει μια νέα κυβέρνηση αλλά θα αντιμετώπιζε τις ίδιες προκλήσεις.
Σε κάθε περίπτωση, μια τέτοια κυβέρνηση μειοψηφίας θα ζούσε υπό τη συνεχή απειλή μιας πρότασης μομφής που θα μπορούσε να αναγκάσει τον πρωθυπουργό να παραιτηθεί. Θα δυσκολευόταν να κυβερνήσει και θα ήταν υποχρεωμένη να αναζητά πλειοψηφίες κατά περίπτωση για κάθε νομοσχέδιο.
«Μια κυβέρνηση μειοψηφίας μπορεί να λειτουργήσει αν δεν απέχει πολύ από την πλειοψηφία. Ακόμη και τότε ωστόσο πρέπει να απολαμβάνει την σιωπηρή συμφωνία των άλλων πολιτικών δυνάμεων, οι οποίες θα πρέπει να την αφήνουν να προχωρήσει στα βασικά της διακυβέρνησης, και όχι απλώς να περιμένουν στη γωνία για να τη "ρίξουν», συνοψίζει ο συνταγματολόγος Maus.
Σενάριο 5: Μια τεχνοκρατική κυβέρνηση
Αν η κατάσταση παραμείνει αδιέξοδη, δεν αποκλείεται ο διορισμός μιας «τεχνοκρατικής» κυβέρνησης. Σε αυτή την περίπτωση, διορίζονται μη κομματικά πρόσωπα στα υπουργεία - «ειδικοί» και τεχνοκράτες - για να διαχειριστούν τις καθημερινές υποθέσεις της κυβέρνησης και να εφαρμόσουν συναινετικές μεταρρυθμίσεις.
Η λύση αυτή δεν έχει ποτέ δοκιμαστεί στην Πέμπτη Δημοκρατία.
Αντίθετα «τεχνοκρατικές» κυβερνήσεις έχουν χρησιμοποιηθεί στην Ιταλία - όπως εκείνη του Μάριο Ντράγκι μεταξύ 2021 και 2022. Οι λύσεις αυτές έχουν σύντομη ημερομηνία λήξης ελλείψει δημοκρατική νομιμοποίησης.
Η επιτυχία μιας τεχνοκρατικής κυβέρνησης εξαρτάται από την αποδοχή της από τους πολιτικούς φορείς και τον λαό, ενώ η αποτελεσματικότητα και η διάρκεια μιας τέτοιας κυβέρνησης μπορεί να τεθεί υπό αμφισβήτηση αν δεν υπάρχει σταθερή στήριξη από την Εθνοσυνέλευση.
Και ένα σενάριο... bonus
«Αν δεν υπάρχει πλειοψηφία, η λύση στο αδιέξοδο είναι να παραιτηθεί o Μακρόν», είχε δηλώσει ο Μελανσόν λίγο πριν τον δεύτερο γύρο των εκλογών.
«Είναι φυσιολογικό, αυτός είναι που είναι υπεύθυνος για το χάος».
Η παραίτηση Μακρόν, βέβαια, φαντάξει εξαιρετικά απίθανη. Την επόμενη μέρα της διάλυσης την Εθνοσυνέλευσης, ο Γάλλος πρόεδρος είχε ξεκαθαρίσει πως θα παραμείνει στην εξουσία «όποιο κι αν είναι το αποτέλεσμα» της ψηφοφορίας.
Μπορεί να έχασε το «στοίχημα», το γεγονός ωστόσο πως η παράταξή του έδωσε εντέλει το «παρών» αρκεί για να παραμείνει προσκολημμένος στην εξουσία.
