Οι μαθητές καλούνται και φέτος να δοκιμαστούν στις Πανελλήνιες 2024 για τη διεκδίκηση μιας θέσης στα ελληνικά πανεπιστήμια. Πρώτο μάθημα που θα κληθούν να εξεταστούν είναι η Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία (31/5), ένα μάθημα που σε πολλούς και πολλές προκαλεί άγχος, μια και οι μαθητές καλούνται να αναποκριθούν σε τέσσερα διαφορετικά θέματα εξέτασης δεξιοτήτων. Ένα διαγώνισμα έκθεσης αποτελείται από τέσσερα θέματα.
Το Θέμα Α αποτελεί την περίληψη, που απαιτεί ικανότητες πύκνωσης, το Θέμα Β, στο οποίο ο μαθητής πρέπει να συνδυάζει γνώσεις γλώσσας, δομής και νοήματος. Ακολουθούν το Θέμα Γ, που περιλαμβάνει την εξέταση του μαθητή στο γνωστικό αντικείμενο της λογοτεχνίας και, φυσικά, το Θέμα Δ, η γνωστή σε όλους μας παραγωγή λόγου.
Για καθένα από τα θέματα οι μαθητές/ -τριες χρειάζεται να προσέξουν ορισμένες λεπτομέρειες, να απαντήσουν με δομημένο τρόπο και να μην ξεφύγουν από τον χρόνο που αναλογεί σε κάθε μέρος της εξέτασης. Έτσι, θα πετύχουν τη βέλτιστη απόδοση και το επιθυμητό αποτέλεσμα, δηλαδή έναν καλό βαθμό που θα τους οδηγήσει στην επιτυχία. Ας δούμε κάποιες βασικές συμβουλές επιτυχίας που πρέπει οι διαγωνιζόμενοι να λάβουν υπόψη.
Θέμα Α (διάρκεια: 30 λεπτά)
Η περίληψη είναι η πρώτη άσκηση που θα κληθούν να εξεταστούν οι μαθητές και βαθμολογείται με 20 μονάδες στην κλίμακα του 100. Η περίληψη είναι έκτασης συνήθως περίπου 70 λέξεων σε μία παράγραφο και αφορά ένα από τα δύο μη λογοτεχνικά κείμενα αναφοράς, γι’ αυτό ο μαθητής πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικός σε ποιο κείμενο (το πρώτο ή το δεύτερο) καλείται να εντοπίσει τις πληροφορίες που θα παραθέσει.
Συμβουλές για την Περίληψη (Θέμα Α)
• Ο μαθητής πρέπει να διαβάσει πρωτίστως πολύ καλά το κείμενο που καλείται να αποδώσει περιληπτικά και να εντοπίσει τα σημεία που αποτελούν την απάντηση σύμφωνα με την εκφώνηση. Προσοχή! Οι πληροφορίες μπορεί να μην είναι συγκεντρωμένες σε μία παράγραφο και να πρέπει να τις εντοπίσει διάσπαρτα στο κείμενο αναφοράς.
• Πρόκειται για ένα κείμενο πληροφοριακού χαρακτήρα, συνεπώς δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται άλλα ρηματικά πρόσωπα εκτός του γ’ ρηματικού προσώπου και οι πληροφορίες πρέπει να διατυπώνονται με κυριολεκτικό τρόπο.
• Δεν πρέπει να ξεχνούν οι μαθητές να παραφράσουν τις πληροφορίες του συγγραφέα. Η αντιγραφή των λεγομένων του συγγραφέα δεν ενδείκνυται για την επίτευξη ενός καλού βαθμού.
• Απαγορευτικό για αυτή την άσκηση είναι η παρουσίαση προσωπικών απόψεων και σχολιασμός των πληροφοριών από τον μαθητή. Χρειάζεται μόνο να μεταφερθούν οι απόψεις του/της συντάκτη/ -τριας.
• Χρειάζεται να αποφεύγονται γενικολογίες, συγκεκριμένα παραδείγματα, ερωτήσεις και παρενθέσεις.
• Για μία καλή περίληψη πρέπει να υπάρχει συνοχή (π.χ. διαρθρωτικές λέξεις) στην απάντηση του μαθητή και να μην παραβιάζεται η σειρά παρουσίασης των πληροφοριών του αρχικού
κειμένου.
Θέμα Β (διάρκεια: 40 λεπτά)
Σε αυτό το μέρος της εξέτασης ο/ η μαθητής/ -τρια καλείται να απαντήσει σε ασκήσεις που αφορούν τα μη λογοτεχνικά κείμενα και μία επιτυχής διαχείριση των ασκήσεων θα του δώσει 35 μονάδες. Θα πρέπει να είναι προσεκτικός στην ανάγνωση και κατανόηση των κειμένων 1 και 2, γιατί δεν αρκεί σε αυτό το σημείο να γνωρίζει μόνο τη θεωρία όσων του ζητηθούν, αλλά να τη συνδυάζει με το νόημα του κειμένου σε κάθε απάντηση που δίνει.
Τι μπορεί να ζητηθεί στο Θέμα Β;
• Τα τελευταία χρόνια παραδοσιακά συνηθίζεται να ζητείται από τους μαθητές μία άσκηση κλειστού τύπου (σωστό ή λάθος και πολλαπλής επιλογής).
• Ζητούνται ασκήσεις που αφορούν τη δομή και την οργάνωση (π.χ. τρόποι ανάπτυξης παραγράφου, οργάνωση επιχειρήματος, συνοχή κ.ά.)
• Τίθενται ερωτήματα που αφορούν την πειθώ (επίκληση στη λογική, στο συναίσθημα κ.ά.)
• Οι μαθητές μπορεί ακόμα να κληθούν να απαντήσουν ασκήσεις ανοικτού τύπου, που βασίζονται στο νόημα του κειμένου (π.χ. σύγκριση κειμένων, ανάπτυξη μια άποψης του συγγραφέα, θέμα του κειμένου κ.ά.)
• Κάθε χρόνο οι θεματοθέτες εξετάζουν τους διαγωνιζόμενους σε ασκήσεις που χρειάζονται τη γνώση γλωσσικών επιλογών (ρηματικά πρόσωπα, σημεία στίξης, τροπικότητα, λεξιλόγιο, είδη σύνταξης και σύνδεσης προτάσεων κ.ά.) και πώς αυτές διαμορφώνουν το ύφος του κειμένου.
• Υπάρχουν ασκήσεις πρόθεσης και σκοπού του συγγραφέα (π.χ. πρόθεση να ευαισθητοποιήσει, να πληροφορήσει, να συμβουλεύσει κ.ά.)
Θέμα Γ (Διάρκεια: 45 λεπτά)
Το τρίτο θέμα της εξέτασης του μαθήματος της Νεοελληνική Γλώσσας και Λογοτεχνίας αφορά την ανταπόκριση των μαθητών στην ερμηνεία και τον σχολιασμό ενός άγνωστου λογοτεχνικού κειμένου (ποίηματος ή πεζού) και βαθμολογείται με 15 μονάδες. Η έκταση της απάντησης (ερμηνευτικό σχόλιο) πρέπει να είναι 150-200 λέξεις και αποτελείται από δύο μέρη. Το πρώτο μέρος είναι η απάντηση της ερμηνευτικής προσέγγισης του λογοτεχνικού, όπου ο μαθητής παραθέτει τον σχολιασμό του λογοτεχνικού περιεχομένου πλαισιωμένο με τρεις κειμενικού δείκτες και χωρία του λογοτεχνικού (Κείμενο 3) και πάντοτε σύμφωνα με αυτό που ζητά η εκφώνηση. Το δεύτερο μέρος της απάντησης αφορά την προσωπική άποψη του μαθητή σχετικά με όσα ερεθίσματα προσέλαβε από το λογοτεχνικό κείμενο (Αν η προσωπική άποψη δεν ζητείται ρητά στην εκφώνηση, πάλι οφείλει να κλείσει την απάντησή του με μία κατακλείδα, στην οποία θα περιέχεται η προσωπική του θέση για όσα σχολίασε.)
Συμβουλές για το Ερμηνευτικό σχόλιο (Θέμα Γ)
• Δεν πρέπει να κάνει περίληψη του λογοτεχνικού, αλλά σχολιασμό. Δεν γράφουμε τι λέει, αλλά τι εννοεί.
• Δεν πρέπει να αναφέρονται γενικολογίες και αοριστίες πάνω στο θέμα.
• Δεν πρέπει να μπερδεύει το ποιητικό υποκείμενο (μόνο σε ποίημα) με τον αφηγητή (μόνο σε πεζό κείμενο)
• Δεν πρέπει να απαριθμούνται απλώς οι κειμενικοί δείκτες, αλλά να εντάσσονται δημιουργικά στην απάντηση του μαθητή, χωρίς επιτηδευμένο τρόπο.
• Δεν πρέπει να εστιάζει σε ένα σημείο του λογοτεχνικού και να αφήνει άλλα σημεία ασχολίαστα. Να θυμάται πάντα ο μαθητής ότι στο τέλος του λογοτεχνικού βρίσκεται η κορύφωση.
• Δεν πρέπει να αποδίδει εξαιρετικά σύντομα την προσωπική του άποψη, δηλαδή σε 20 λέξεις.
Θέμα Δ (Διάρκεια: 65 λεπτά)
Το τελευταίο μέρος της εξέτασης είναι η παραγωγή λόγου. Εδώ ο μαθητής καλείται να γίνει ο ίδιος ο δημιουργός και να διατυπώσει με ευκρίνεια και πληρότητα τα επιχειρήματά του για ένα θέμα. Βαθμολογείται με 30 μονάδες και απαιτεί τον περισσότερο χρόνο. Γι’ αυτό ο μαθητής οφείλει να είναι προετοιμασμένος σε διάφορες θεματικές και να έχει άποψη για τα ζητούμενα που καλείται να αναπτύξει. Καλό θα ήταν προτού αρχίσει να γράφει την έκθεσή του, να «σκαρώσει» ένα σύντομο σχεδιάγραμμα των ιδεών-επιχειρημάτων που θα χρησιμοποιήσει. Έτσι, θα ολοκληρώσει την έκθεσή του συντομότερα, θα πετύχει ένα οργανωμένο κείμενο και θα έχει χρόνο να την ελέγξει ξανά.
Συμβουλές για την παραγωγή λόγου (Θέμα Δ)
• Ο μαθητής πρωτίστως θα πρέπει να διαβάσει πολύ προσεκτικά την εκφώνηση και να απομονώσει τα ζητούμενα. Πρέπει να είναι πολύ προσεκτικός στις απαντήσεις των ζητουμένων, να μην «βγει» εκτός θέματος.
• Πρέπει, επίσης, να αξιοποιήσει τις ιδέες που του προσφέρονται από τα κείμενα αναφοράς. Φυσικά, όχι να αντιγράψει τα επιχειρήματα των συγγραφέων, αλλά να εμπνευστεί και να τα μετασχηματίσει, διατυπώνοντάς τα πάλι με δικό του τρόπο και λεξιλόγιο.
• Μεγάλη προσοχή πρέπει να επιστήσει στο επικοινωνιακό πλαίσιο, αν πρόκειται για άρθρο, επιστολή ή ομιλία.
• Κάθε ιδέα που παραθέτει πρέπει να είναι αιτιολογημένη και τεκμηριωμένη, αποφεύγοντας γενικολογίες και ασάφειες. Ωστόσο, ούτε υπερανάλυση μίας μόνο ιδέας είναι ορθή απόφαση, γιατί κινδυνεύει η ανάπτυξή του να χαρακτηριστεί ανεπαρκής.
• Πρέπει, τέλος, να προσέξει τόσο τη δομή εντός της παραγράφου και τον τρόπο που συνδέει τις ιδέες-πληροφορίες του, αλλά και τον τρόπο που θα μεταβεί από παράγραφο σε παράγραφο.
Ευχόμαστε σε όλους τους μαθητές επιτυχία!
Νεκτάριος Πήχας,
Φιλόλογος - Φροντιστήριο Μεθοδικό
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
