Παρασκευή μεσημέρι περνάω την είσοδο της Ιατρικής Σχολής Αθηνών (Γουδή) και κατευθύνομαι προς το Εργαστήριο Υγιεινής και Επιδημιολογίας στο οποίο εργάζεται ο Αναπληρωτής Καθηγητής Επιδημιολογίας, Γκίκας Μαγιορκίνης, για έναν και μόνο λόγο: να συμμετάσχω στην πανευρωπαϊκή έρευνα HERV-COV, που μελετά την επίδραση της COVID-19 στην υγεία μας σε βάθος χρόνου.
Κατεβαίνω στο πρώτο υπόγειο, για να συναντήσω, σε έναν ειδικά διαμορφωμένο χώρο, έναν γιατρό συνεντευκτή και να του δώσω, για τις ανάγκες της μελέτης, τις απαραίτητες πληροφορίες. Η ηλικία μου και άλλοι δημογραφικοί παράγοντες, ο τρόπος ζωής μου, ένα ιατρικό ιστορικό, οι συνήθειές μου, αλλά και στοιχεία σχετικά με τη νόσησή μου (δυο φορές μέχρι στιγμής) από κορωνοιό, καταγράφονται ως απαντήσεις σε ένα ερωτηματολόγιο, το οποίο συνοδεύεται αρχικά από τη λήψη ενός ρινοφαρυγγικού επιχρίσματος και στη συνέχεια από τη λήψη αίματος.
Ο γιατρός μού εξηγεί πως στο δείγμα μου, όπως και σε όλα τα δείγματα των εθελοντών θα προσδιοριστούν βιολογικές και μοριακές παράμετροι (γενική αίματος, βιοχημικός έλεγχος, έλεγχος πήξης και RNA-sequencing στο φαρυγγικό επίχρισμα και στα μονοπύρηνα κύτταρα περιφερικού αίματος) και εγώ θα λάβω τα αποτελέσματα αυτών των εξετάσεων εμπιστευτικά με μέιλ.
Η συγκεκριμένη «Μελέτη κλινικών, βιολογικών και γενετικών παραμέτρων και η ανεύρεση βιοδεικτών που σχετίζονται με την παθογένεια της οξείας ή μακράς-Covid-19», που ήδη «τρέχει» εδώ και ένα χρόνο σε ευρωπαϊκό επίπεδο, εστιάζει στους ενδογενείς ρετροϊούς-γνωστούς ως Human Endogenous Retroviruses (HERVs), που επηρεάζουν και τον άνθρωπο. Οι επιστήμονες που συμμετέχουν διερευνούν τους παράγοντες που συμβάλλουν στην παθογένεια της νόσου Covid-19, είτε κατά την διάρκεια της λοίμωξης, είτε σε βάθος χρόνου, για να κατανοήσουν καλύτερα την παθοφυσιολογία της και εκείνα τα στοιχεία που επηρεάζουν την βαρύτητα της νόσησης και της μεταλοιμώδους πορείας.
«Το καινούργιο που χαρακτηρίζει αυτή τη νέα μελέτη είναι η γενετική προσέγγιση και η εστίαση στους ενδογενείς ρετροιούς. Το πρόγραμμα θα διαρκέσει 5 χρόνια και σε αυτό μπορούν να συμμετάσχουν άτομα που είτε έχουν περάσει πρόσφατα COVID-19 ή και παλιότερα, είτε άτομα που ανήκουν σε αυτούς τους πολύ λίγους που δεν νόσησαν ποτέ ή άτομα που υποφέρουν από long covid», εξηγεί ο καθηγητής Μαγιορκίνης.
Οι αρχαίοι ρετροϊοί…
Μια φορά κι έναν καιρό υπήρχε μια ομάδα ιών που μόλυνε τα ζώα που ζούσαν στον πλανήτη μας. Αυτοί οι ιοί, που είναι γνωστοί ως Human Endogenous Retroviruses (HERVs), μεταδόθηκαν και στον άνθρωπο και μετά από εξελικτικές διαδικασίες, έγιναν μέρος του ανθρώπινου γονιδιώματος, επηρεάζοντας μερικές φορές τις λειτουργίες του. Όμως, ένας από αυτούς τους HERV, πριν από περίπου τρία χρόνια, κατά τη διάρκεια της πανδημίας, τράβηξε το βλέμμα των ερευνητών γιατί ενεργοποιήθηκε σε ασθενείς με σοβαρή μορφή COVID-19.
«Οι ρετροϊοί έχουν μολύνει ζώα και ανθρώπους εδώ και εκατομμύρια χρόνια. Αυτοί οι ιοί έχουν την ικανότητα να ενσωματώνονται στο γονιδίωμα των ξενιστών τους και, σε ορισμένες περιπτώσεις, να κληρονομούνται από γενιά σε γενιά. Στην πορεία της εξέλιξης, αυτά τα προγονικά υπολείμματα ιικών αλληλουχιών μετατράπηκαν σε πολυαντιγραφόμενες οικογένειες γονιδίων. Ορισμένοι HERV διαδραματίζουν φυσιολογικούς ρόλους, άλλοι αδρανοποιούνται ή διατηρούνται σε σίγαση, και κάποιοι άλλοι, ευτυχώς λίγοι, διατηρούν μια παθογόνο δυναμική που μπορεί να πυροδοτηθεί από περιβαλλοντικούς παράγοντες, όπως είναι ιογενείς λοιμώξεις», εξηγεί ο καθηγητής Μαγιορκίνης.
Οι ανθρώπινοι ενδογενείς ρετροϊοί (HERVs) αποτελούν σήμερα το 8% του ανθρώπινου γονιδιώματος και η ενεργοποίηση ορισμένων αλληλουχιών HERV συσχετίζεται με διάφορες φυσιολογικές και παθολογικές καταστάσεις.
Η μελέτη έχει παραγάγει τα πρώτα αποτελέσματα
Σύμφωνα με τον Έλληνα καθηγητή, αυτή η μελέτη έχει ήδη παραγάγει στοιχεία για την επαγωγή μιας συγκεκριμένης πρωτεΐνης που εκφράζεται σε μεγάλο βαθμό στα λεμφοκύτταρα ασθενών με COVID-19 και που συσχετίζεται με δείκτες φλεγμονής και αναπνευστική έκβαση της νόσου, υποδηλώνοντας έντονα το ρόλο των HERVs στην παθογένεση της COVID-19.
Συγκεκριμένα, πρόσφατα δεδομένα έδειξαν ότι ο ιός SARS-CoV-2 ενεργοποιεί την παραγωγή της ανοσο- και νευροτοξικής πρωτεΐνης φακέλου HERV-W. Σε ασθενείς με COVID-19, η έκφραση της πρωτεΐνης φακέλου από την οικογένεια HERV-W συσχετίστηκε με τη σοβαρότητα της COVID-19 ή με ένα σύνδρομο απενεργοποίησης μετά την COVID-19. Συνολικά τα επιστημονικά και ιατρικά δεδομένα καθιστούν αυτήν την HERV πιθανό «στόχο» για μια καινοτόμο θεραπευτική στρατηγική με γνώμονα τη διάγνωση.
«Η μελέτη στην οποία βασίζεται το έργο HERV-COV έδειξε σε ασθενείς με COVID-19 την υψηλή έκφραση της πρωτεΐνης HERV-W-ENV όχι μόνο στο επίπεδο του αίματος, αλλά και στο σημείο εισόδου του SARS-CoV-2, δηλαδή στον ρινοφάρυγγα. Μάλιστα, η HERV-W έχει ήδη ανιχνευθεί σε μοριακά επιχρίσματα. Επιπλέον, εκφράζεται επίμονα ακόμη και αρκετές εβδομάδες/μήνες/χρόνια μετά τη μόλυνση σε άτομα με σύνδρομο μακράς COVID. Σε υγιή άτομα που δεν ήρθαν ποτέ αντιμέτωπα με τον ιό SARS-CoV-2 και σε αυτά που προσβλήθηκαν από αυτόν και ανάρρωσαν πλήρως, η πρωτεΐνη δεν εκφράζεται», συμπληρώνει ο Έλληνας επιστήμονας.
Ο ίδιος λέει πως τα πιο κοινά συμπτώματα της κατάστασης μετά την COVID-19 (όπως κόπωση, δυσκολία στην αναπνοή, προβλήματα μνήμης, συγκέντρωσης ή ύπνου, επίμονος βήχα, πόνος στο στήθος, δυσκολία στην ομιλία, πόνοι στο σώμα, απώλεια αίσθησης όσφρησης ή γεύσης, κατάθλιψη ή άγχος) θα μπορούσαν να συσχετιστούν με επίμονη φλεγμονή και με την πιθανότητα-που δεν έχει διασαφηνιστεί ακόμη-ο SARS-CoV-2 μετά την μόλυνση (είσοδο στον οργανισμό) να παραμένει σε δεξαμενές, σε διαφορετικά μέρη του σώματος ακόμη και για μεγάλο χρονικό διάστημα σε σύγκριση με την πρωτογενή λοίμωξη.
Η μελέτη συνεχίζεται…
Η ερευνητική κοινοπραξία του ευρωπαϊκού έργου HERV-COV μελετά σχεδόν ένα χρόνο την πρωτεΐνη, η οποία κωδικοποιείται από την αλληλουχία ENV του ανθρώπινου ενδογενούς ρετροϊού W (HERV-W ENV), αναζητώντας βιοδείκτες που να βασίζονται στην ενεργοποίησή της στις ειδικές για τον SARS-CoV-2 ανοσοαποκρίσεις και στην παραγωγή κυτοκίνης σε ανθρώπινα δείγματα από διαφορετικές μορφές COVID-19.
Βασική επιδίωξη των επιστημόνων είναι ο προσδιορισμός των παραμέτρων που προβλέπουν την κλινική πορεία της νόσου και την επιδείνωση των συμπτωμάτων που προκαλούνται από τον ιό SARS-CoV-2 και που επιτρέπουν πιθανή ομαδοποίηση διαφορετικών βιοκλινικών προφίλ ασθενών με COVID-19. Τα διαγνωστικά και προγνωστικά πάνελ μεταφρασμένα από τη θεμελιώδη έρευνα της κοινοπραξίας και οι επακόλουθες αξιολογήσεις βιοδεικτών που σχετίζονται με την HERV θα αξιολογηθούν για τον καθορισμό νέων δεικτών σε θεραπευτικές στρατηγικές ακριβείας στο πλαίσιο εξατομικευμένης ιατρικής θεραπείας της COVID-19.
Στο έργο HERV-COV που έχει λάβει χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή με σχεδόν 7 εκατομμύρια ευρώ συμμετέχουν οργανισμοί και εταιρείες από 5 μεσογειακές χώρες και συγκεκριμένα οι ακόλουθοι εταίροι: Ιατρικό Ινστιτούτο Εθνικού Ιδρύματος και Ιατρικής Recherche (Γαλλία), Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (Ελλάδα), Tor Vergata Πανεπιστήμιο Ρώμης και Frascati Scienza (Ιταλία), Instituto Aragonés de Ciencias de la Salud και Fundación Agencia Aragonesa para la Investigación y el Desarrollo (Ισπανία), Geneuro Innovation SAS και Inserm Transfert (Γαλλία) και Klinicki Bolnicki Centar Rijeka (Κροατία).
Οι ερευνήτριες και οι ερευνητές του Εργαστηρίου Υγιεινής και Επιδημιολογίας της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ απευθύνουν ανοιχτή πρόσκληση προς όλους τους πολίτες ηλικίας από 18 και άνω να συμμετάσχουν στη μεγάλη μελέτη στην Ελλάδα για την επίδραση της Covid-19 σε βάθος χρόνου.
Πώς μπορείτε να συμμετάσχετε;
Αν θέλετε και εσείς να μάθετε αν κρύβετε ένα αρχαίο ρετροϊό μέσα σας που μπορεί να επηρεάζει την υγεία σας καλέστε στο 210-7462240 καθημερινά τι εργάσιμες μέρες μεταξύ 09:00- 14:00 για να κλείσετε ραντεβού. Η όλη διαδικασία δεν ξεπερνά τα 20 λεπτά.
*Αξίζει να σημειωθεί πως η διαχείριση των προσωπικών δεδομένων γίνεται με βάση τις αρχές του απορρήτου, της ανωνυμίας και της συναίνεσης και με βάση τον Γενικό Κανονισμό Προστασίας προσωπικών Δεδομένων (GDPR).
