Με την απώλεια της Βάσως Παπανδρέου, έχασε η χώρα μια από τους σημαντικότερους πολιτικούς της μεταπολίτευσης. Έχασε όμως και η Ευρώπη μια πολιτική προσωπικότητα υψηλού διαμετρήματος, τέτοια που η Ευρώπη έχει ανάγκη περισσότερο από ποτέ σήμερα. Πρόκειται για μια γυναίκα , το έργο της οποίας, ακόμα και αν δεν είναι γνωστό στην πλήρη του έκταση, έχει επηρεάσει θετικά τον τρόπο ζωής μας. Το ύψος της πολιτικής ευθύνης της και του ήθους θα το δούμε στην δήλωση της , σε έντονο και αυστηρό ύφος ,σε μια κρίσιμη στιγμή, στις 4/11/2011 μετά την ψήφο εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση Παπανδρέου( έχει αποφασιστεί το κούρεμα του ελληνικού χρέους και έχει γίνει γνωστή η πρόθεση του Γ. Παπανδρέου να κάνει δημοψήφισμα).
«Η αποψινή ψηφοφορία δεν έχει τον χαρακτήρα που κάποιοι θέλησαν να της δώσουν στην αρχή της εβδομάδας. Δεν είναι ψήφος εμπιστοσύνης στην Κυβέρνηση. Είναι ψήφος εντολής για τον σχηματισμό άμεσα Κυβέρνησης εθνικής σωτήριας.’
Η δική μου συμβολή στην αποτίμηση της Βάσως γίνεται με την μαρτυρία μου για τις όχι εύκολες, κάποτε και εξαιρετικά δύσκολες συνεργασίες που είχα μαζί της, στην Ευρώπη όταν ήταν Επίτροπος και στην Ελλάδα όταν ήταν Υπουργός. Θα σταθώ λοιπόν σε μερικά παραδείγματα.
Την γνώρισα τον Ιανουάριο του 1990, όταν ανέλαβε Επίτροπος στην Ευρωπαϊκή Ένωση για Κοινωνικά θέματα, Δημόσια Υγεία και Παιδεία. Την ακολουθούσαν οι επιτυχίες που είχε στο έργο της σαν Προέδρος του Συμβουλίου Υπουργών Εσωτερικής Αγοράς ( ελλ. Προεδρία του β ‘εξάμηνου 1989) όπου επέτυχε την υιοθέτηση 35 νομοθετικών κείμενων. Μου έκανε την τιμή να με επιλέξει σαν μέλος του γραφείου της , όπου εργάστηκα μαζί της για 4 χρόνια (1990-1993).
Ήταν η πρώτη Επίτροπος Κοινωνικών Υποθέσεων που έκανε ουσιαστική την παρουσία της Ευρώπης στα θέματα αυτά. Υπό την προεδρία του Ζακ Ντελορ, με τον οποίο είχαν μια ουσιαστική πολιτική συνεννόηση και αλληλοεκτίμηση, ετοιμάσαμε την Χάρτα των δικαιωμάτων των εργαζομένων και τις 46 πρωτοβουλίες, οι περισσότερες νομοθετικές, για την υλοποίηση της. Στο τέλος της τετραετούς θητείας είχαν όλες υιοθετηθεί εκτός από δυο.
Ισότητα των φύλων, προστασία των εργαζομένων σε θέματα υγιεινής και ασφάλειας στον χώρο εργασίας, επιτρεπόμενος χρόνος εβδομαδιαίας εργασίας, μερική απασχόληση, απόσπαση εργαζομένων από την χώρα τους σε άλλη, είναι μερικοί από τους ευρωπαϊκούς νόμους που ακόμα τώρα, επικαιροποιημένοι βεβαίως, καθορίζουν το εργασιακό πλαίσιο σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Στο Συμβούλιο Κορυφής του Μάαστριχτ, το 1992, όταν Μιτεράν και Κολ, ευχαριστημένοι που επέτυχαν την ΟΝΕ, έψαχναν «κάτι» για την κοινωνική διάσταση της ΕΕ, το κείμενο που είχε καταθέσει η Βάσω στην Διακυβερνητική Συνδιάσκεψη ,έγινε επίσημα το Κοινωνικό Πρωτόκολλο στην Συνθήκη του Μάαστριχτ. Ήταν η Θάτσερ, η οποία θεωρούσε την Βάσω και την κοινωνική πολιτική της επίσημο εχθρό της Μεγάλης Βρετανίας , που εναντιώθηκε να γίνει το Πρωτόκολλο πραγματικό κεφάλαιο στη Συνθήκη. Ο Τόνι Μπλερ βεβαίως άλλαξε όλα αυτά μόλις ανέλαβε Πρωθυπουργός. Τα χρόνια της Θάτσερ ήταν σκιώδης Υπουργός Εργασίας και ταξίδευε συχνά-πυκνά στις Βρυξέλλες να συνομιλήσει με την Βάσω και να διοργανώσουν από κοινού εκδηλώσεις στο Ηνωμένο Βασίλειο γύρω από τα εργασιακά. Ήταν τα χρόνια που ο Jean Claude Junker και ο μετέπειτα Πρωθυπουργός της Ιρλανδίας Βertie Ahern, η κόρη του Ντελόρ Martine Aubry, και ο συντηρητικός Γερμανός Norbert Blum, ήταν Υπουργοί Κοινωνικών Yπροθέσεων και σύμμαχοι της στο Συμβούλιο.
Ήταν ακόμα τα χρόνια που οι κοινωνικοί εταίροι ήταν ισχυροί στις Βρυξέλλες. Η Βάσω , με βαθιά αριστερή σκέψη, προκαλούσε συχνά τα ευρωπαϊκά συνδικάτα θυμίζοντας τους ότι η ο αριθμός των μελών τους έφθινε και ότι έπρεπε να βλέπουν σφαιρικά την αγορά εργασίας στοχεύοντας στην ισορροπία για την καταπολέμηση της ανεργίας. Η θέση της ήταν ότι δεν είναι Επίτροπος για τα εργασιακά για να διαλύσει τις επιχειρήσεις ,γιατί χωρίς αυτές δεν υπάρχει εργασία, αλλά για να εξασφαλίσει την δίκαιη προστασία των δικαιωμάτων εργαζομένων.
Η Βάσω ήταν εκείνη που έβαλε τα θεμέλια δυο πολιτικών που αναπτυχθήκαν εκ των υστέρων και ενσωματωθήκαν στην Συνθήκη, την πολιτική της Δημόσιας Υγείας και την Πολιτική της Παιδείας. Ήταν τα χρόνια που ετοιμάσαμε όλες τις απαγορεύσεις σχετικά με το κάπνισμα. Την προκαλούσαν συχνά οι δημοσιογράφοι γιατί η χώρα μας ήταν παραγωγός καπνών και προσπαθούσαν να την πιάσουν να καπνίζει δημόσια . Δεν τα κατάφεραν ποτέ γιατί παρόλο ότι ήταν βαριά καπνίστρια δεν κάπνιζε ποτέ εκτός γραφείου και σπιτιού.
Τα χρόνια στην Επιτροπή ήταν απαιτητικά αλλά και ιστορικά. Είχαμε την πτώση του Τείχους και την επανένωση της Γερμανίας, την απαρχή των προβλημάτων στην Γιουγκοσλαβία., την δημιουργία του ευρώ. Στα κοινωνικά θέματα είχε να αντιμετωπίσει ισχυρούς συντηρητικούς Επιτρόπους και το άνοιγμα που κατάφερε στα θέματα αυτά με την στήριξη βεβαίως του προέδρου Ντελόρ ήταν πρωτοπόρο.
Θεωρήθηκε δικαίως από τους πιο πετυχημένους Επιτρόπους ανέκαθεν. Ο ίδιος ο Πρόεδρος Μιτεράν της απένειμε την Λεγεώνα της Τιμής το 1994
Η ίδια ήταν δύσκολος άνθρωπος αλλά ευθύς, αυθόρμητος και αυθεντικός. Δεν έκανε διακρίσεις ανάμεσα στους συνεργάτες της. Ήταν με όλους μας εξίσου δύσκολη η εξίσου φιλική. Ήταν η πρώτη φορά που δούλευα για ένα πολιτικό πρόσωπο και για μένα τα 4 χρόνια κοντά της ήταν ένα μάθημα για το τι σημαίνει να θέλεις πραγματικά να αλλάξεις τα πράγματα και πως να το καταφέρεις. Δεν την είδα να υπόσχεται κάτι που δεν ήταν εφικτό, δεν την είδα να καλοπιάνει κανένα, δεν την άκουσα να λέει μια λέξη παραπάνω από ό,τι χρειαζόταν. Έζησα κυρίως κάποιον που είχε το πολιτικό σθένος– και το τσαγανό θα έλεγα-να υπερασπιστεί και να υλοποιήσει αυτό που νόμιζε σωστό. Και κέρδισε ότι είχε βάλει σκοπό.
Συνεργάστηκα ξανά μαζί της όταν γύρισα για 4 χρόνια στην Ελλάδα με άδεια άνευ αποδοχών. Μου ανέθεσε το Κτηματολόγιο ως Προέδρο και ως ΔΣ αργότερα. Δεν επενέβη ποτέ στην διαχείριση της εταιρείας . Η μεγαλύτερη κρίση ήταν όταν το Δημόσιο διεκδίκησε ως δασικά ,διαμερίσματα στις εντός σχεδίου περιοχές. Στην Αθήνα αυτό αφορούσε τον Κορυδαλλό, την Αγ. Παρασκευή , την Νέα Σμύρνη , την Φιλοθέη , το Πέραμα ακόμα και το λιμάνι του Πειραιά. Απέκρουσε αποφασιστικά τις πιέσεις για να παρακαμφθεί ο νόμος , και επέλεξε να προωθήσει νομοθετική ρύθμιση με αποτέλεσμα να γλυτώσουν περιουσίες πολλών εκατοντάδων πολιτών από επίπονες και κοστοβόρες διεκδικήσεις.
Μαζί πάλι, σαν σύμβουλός της για ευρωπαϊκά θέματα ετοιμάσαμε με επιτυχία την Ελληνική Προεδρία του 2003 για θέματα περιβάλλοντος. Επί Προεδρίας της το Συμβούλιο Υπουργών υιοθέτησε την οδηγία για το εμπόριο ρύπων και για την περιβαλλοντική ευθύνη του ρυπαίνοντος.
Στην βαθιά εκτίμηση μου για την Βάσω προστέθηκε η φιλία μας αφότου τελείωσε την θητεία της στις Βρυξέλλες. Ταξιδέψαμε πολύ μαζί, συναντιόμασταν όποτε ερχόμουν στην Αθήνα και ερχόταν και εκείνη στις Βρυξέλλες. Μαζί ζήσαμε την εκλογική ήττα του ΠΑΣΟΚ το 2004 και αργότερα την συνειδητοποίηση της -και θλίψη- ότι παρόλο ότι έδωσε την ζωή της για να πετύχει ένα καλλίτερο μέλλον για την χώρα, θεώρησε ότι είχε κάποια ευθύνη , πολιτική όχι προσωπική, για την κρίση του 2010. Ένοιωσα την ευαισθησία και τρυφερότητα την οποία μπορούσε να δείξει στους φίλους και κοντινούς της ανθρώπους.
Μπορεί η χώρα να αποχαιρετά μια σημαντική πολιτικό, εγώ όμως αποχωρίζομαι μια φίλη, ένα είδος φιλίας που δεν θεμελιώθηκε σε εύκολες κοινωνικές σχέσεις- κάτι για το οποίο η Βάσω δεν διακρινόταν – αλλά σε δύσκολη δημιουργική συνεργασία 35 και άνω ετών.
(Η Ζωρζέτα Λάλη, φίλη και στενή συνεργάτρια της Βάσως, υπηρέτησε σε διευθυντικές θέσεις στην ΕΕ, υπήρξε Πρόεδρος και ΔΣ της Κτηματολόγιο ΑΕ, το 2011-2015 ήταν υπεύθυνη για το γραφείο της Αθήνας της Τask Force for Greece, ενώ υπήρξε υποψήφια Επικρατείας του ΣΥΡΙΖΑ στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές, στέλεχος της Νέας Αριστεράς)
